اثر روش‌های مختلف خاک‌ورزی بر برخی خواص فیزیکی خاک و عملکرد گندم دیم در تناوب نخود – گندم در استان همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

چکیده

گندم دیم یکی از محصولات مهم در غرب ایران به ویژه استان همدان می باشد که معمولا در تناوب با آیش یا حبوبات (عمدتا نخود)  کشت می شود. اطلاعات کمی در خصوص موفقیت آمیز بودن به کارگیری سامانه‌ های بی خاک‌ورزی و کم خاک‌ورزی در کاشت نخود - گندم در شرایط دیم وجود دارد. به منظور تعیین اثر پنج سامانه‌  خاک‌ورزی بر برخی خواص فیزیکی خاک و عملکرد گندم، تحقیقی  در ایستگاه تحقیقاتی تجرک (شهرستان کبودر آهنگ) در یک خاک  لوم رسی سیلت دار به مدت چهار سال (87-1384) انجام شد. سامانه‌‌های خاک‌ورزی شامل :T1- گاوآهن برگرداندار+ دیسک به عنوان خاک‌ورزی مرسوم،  T2- گاوآهن قلمی + غلتک  به عنوان  کم خاک‌ورزی، T3- هرس دوار عمودی(سیکلوتیلر)+ غلتک به عنوان کم‌خاک‌ورزی، T4 -  پنجه‌غازی + غلتک به عنوان کم خاک‌ورزی و T5- کاشت مستقیم  با خطی‌کار  به عنوان بی‌خاک‌ورزی  بود. این تحقیق به صورت طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. در حین آزمایش برخی خواص فیزیکی خاک  شامل: جرم ویژه ظاهری خاک و سرعت نفوذ آب به خاک  اندازه‌گیری شد. همچنین عملکرد و اجزا عملکرد گندم تعیین شد . نتایج نشان داد که اثر روش‌های خاک‌ورزی بر جرم ویژه ظاهری خاک و سرعت نفوذ آب به خاک در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود و تیمار T2 کمترین جرم ویژه ظاهری و بیشترین سرعت نفوذ آب به خاک را در بین تیمارها داشت.  نتایج سه ساله نشان داد که اثر روش‌های مختلف خاک‌ورزی بر عملکرد دانه و کاه معنی‌دار نبود. متوسط عملکرد دانه گندم در سه سال فصل زراعی برای  تیمار  T2 (1050کیلو گرم در هکتار)، T3 (1030 کیلو گرم در هکتار)، T4 (982کیلو گرم در هکتار)،  T5 (974 کیلو گرم در هکتار) و T1 (932 کیلوگرم در هکتار) بود. می‌توان نتیجه گرفت که سامانه‌‌های کم خاک‌ورزی  و بی خاک‌ورزی موجب افزایش جزیی در عملکرد دانه گندم نسبت به  خاک‌ورزی مرسوم شد. بنابراین، دامنه وسیعی از سامانه‌ های مختلف کم خاک‌ورزی و بی خاک‌ورزی برای تولید گندم دیم در  تناوب نخود- گندم در اراضی دیم استان همدان بدون کاهش در عملکرد، می‌تواند جایگزین روش مرسوم (شخم با گاوآهن برگرداندار) شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Different Tillage Methods on Some Soil Physical Properties and Dryland Wheat Yield in Rotation of Chickpea- Wheat in Hamedan Province

نویسنده [English]

  • Ahmad Heidary
چکیده [English]

 
Dryland winter wheat (Triticum sativum L.) generally grown in rotation with fallow or chickpea (Cicer arietinum L.) constitutes a major crop in the west region of Iran. Information is limited on the success of more intensive dryland cropping systems while applying conservation tillage management. An experiment was conducted to determine the effect of five tillage systems on soil physical properties and on crop yield in a winter wheat-chickpea rotation during a 4-year period on a silty clay loam in Tajarak Research Station (Kaboudarahang Township), Hamedan. Tillage treatments were comprised of Conventional Tillage (CT: mouldboard plow + disk), Reduced Tillage (RT: chisel plow + roller packer), Minimum Till (MT: sweep plow + roller packer), CYT: Cyclotiller + roller packer and No-Till (NT: direct planting). A randomized complete block design of four replications was employed. Some soil physical properties including: bulk density and permeability were assessed. Also wheat yield and yield components were determined. Tillage treatments exerted significant effects on bulk density and permeability. RT exhibited lower bulk density and higher permeability among treatments. Mean grain yields over the three seasons were recorded as 1050 Kg ha−1 for RT, 1030 Kg ha−1 for CYT, 982 Kg ha−1 for MT, 974Kg ha−1 for NT and 932 Kg ha−1 for CT. Average grain yields while applying conservation tillage were greater than those using CT treatment. This study revealed that a wide range of conservation tillage systems are adaptablefor an intensive dryland cropping systems for the semiarid areas of Hamedan. Therefore the traditional system of applying moldboard plow, following chickpea cultivation could be replaced by conservation tillage systems that can increase yield and will likely improve soil properties in the long run.

کلیدواژه‌ها [English]

  • tillage
  • Dryland
  • soil physical properties
  • Wheat- chickpea rotation